Borsa Haram mı, Kur’an’da Geçiyor mu? Bir Hikâyenin İçinden Cevabı Aramak
Bir sonbahar akşamıydı. Kahvenin cam kenarındaki köşeye oturmuş, içeri dolan kahve kokusuyla birlikte bir hikâye başlamıştı. Ali ve Zeynep, iki eski dost, yıllar sonra yeniden buluşmuşlardı. Ali, son zamanlarda borsaya merak salmış, yatırımlar yapmaya başlamıştı. Zeynep ise daha temkinliydi; kalbiyle düşünen, meseleleri duygularla tartan bir insandı. Konu dönüp dolaşıp aynı soruya geldi: “Borsa haram mı? Kur’an’da bununla ilgili bir şey var mı?”
İki Farklı Bakış: Strateji ve Vicdan
Ali, gözlerini çay bardağının buğusuna dikerek konuştu: “Bak Zeynep, ben borsaya bir kumar gibi bakmıyorum. Şirketleri inceliyorum, raporlarını okuyorum, stratejik kararlar alıyorum. Bu da sonuçta ticaret değil mi? Alım satım yapıyorum.”
Zeynep ise kaşlarını hafifçe çatarak cevap verdi: “Biliyorum Ali, ama benim aklımı kurcalayan şey şu: Bu işin içinde haksız kazanç, belirsizlik ya da faiz gibi unsurlar varsa, dinen doğru olur mu? Kur’an’da kazanç yolları için hep ‘helal ve temiz’ ifadesi geçiyor. Acaba biz bu çizginin neresindeyiz?”
İşte bu iki bakış, aslında borsa meselesine dair iki yaygın yaklaşımı temsil ediyor: Erkeklerin genellikle çözüm odaklı, analitik ve stratejik bakışı ile kadınların çoğu zaman vicdanı ve ahlaki yönü öne çıkaran empatik yaklaşımı.
Kur’an’da Borsa Geçiyor mu?
Öncelikle açıkça söyleyelim: Kur’an’da modern anlamda “borsa” kelimesi geçmez. Çünkü o dönemlerde böyle bir sistem yoktu. Fakat Kur’an’da ticaret, kazanç, adalet, faiz (riba) ve haksız kazançla ilgili pek çok ayet vardır. Bu ayetler, borsa gibi modern ekonomik araçların da hangi şartlarla helal veya haram olabileceğini anlamamızda rehberlik eder.
“Ey iman edenler! Mallarınızı aranızda haksız yollarla yemeyin. Ancak karşılıklı rızaya dayalı ticaretle olursa başka.” (Nisa 4:29)
Bu ayet, kazancın temel ilkesini koyar: Rıza ile, aldatmadan, adaletli bir şekilde olmalı. Eğer borsa işlemleri bu çizgideyse, yani yatırım gerçek bir ortaklık, üretime katkı veya ticaret amaçlı yapılıyorsa; çoğu İslam âlimi bunun helal olduğunu söyler.
Borsanın Helal Olduğu Durumlar
Ali’nin yaklaşımını hatırlayalım: Araştırma yapıyor, şirketin gerçek değerine göre yatırım yapıyor. Bu durumda:
- Faiz (riba) içeren işlemlerden uzak duruyorsa,
- Kumar veya spekülasyon niyetiyle hareket etmiyorsa,
- Haram sektörlerde (alkol, kumar, faizli finans) yatırım yapmıyorsa,
- Şirket üretim, hizmet veya gerçek bir ticaret faaliyeti yürütüyorsa,
…böyle bir yatırımın helal sayılabileceği kabul edilir. Çünkü bu, klasik ticaret mantığının modern bir versiyonudur.
Haram Olan Durumlar: İnce Bir Çizgi
Zeynep’in endişeleri de haklıdır. Çünkü borsa, kimi zaman kumar ve haksız kazanç alanına da dönüşebilir. Aşağıdaki durumlar ise İslam hukukuna göre sakıncalı veya haram sayılır:
- Yalnızca kısa vadeli fiyat dalgalanmalarından “şans” yoluyla para kazanmak (spekülasyon),
- Faiz geliri elde eden banka ve finans kurumlarına yatırım yapmak,
- Şirketin gerçek değerini bilmeden, kulaktan dolma bilgilerle alım satım yapmak,
- İçeriden bilgi kullanmak (insider trading) gibi haksız kazanç yöntemleri.
İşte bu nedenle, borsa bir “oyun” gibi değil, ciddi bir ticaret gibi görülmelidir.
Hikâyenin Sonu: İman ve Akıl Dengesi
Akşam ilerledikçe, Ali ve Zeynep’in sohbeti de derinleşti. Zeynep, Ali’nin düşüncelerini anlamıştı. Ali de Zeynep’in kaygılarını hafife almadı. Sonunda ortak bir noktada buluştular:
“Borsa ne tamamen helaldir ne de tamamen haram. Onu helal veya haram yapan, bizim niyetimiz, yöntemimiz ve seçtiğimiz yoldur.”
Ali, ertesi gün yatırım planlarını gözden geçirmeye karar verdi. Artık sadece kazanca değil, kazancın kaynağına da dikkat edecekti. Zeynep ise “bilmediği için uzak durduğu” konular hakkında araştırma yapmaya karar verdi. Çünkü iman, sadece kaçınmak değil, doğruyu aramaktı.
Sonuç: Doğru Yol, Bilgiyle Başlar
Kur’an’da borsa kelimesi geçmese de, ticaretin helal ve haram çizgileri net olarak çizilmiştir. O çizgi, adalet, dürüstlük, rıza ve üretkenlik gibi değerler üzerine kuruludur. Borsa da tıpkı bıçak gibidir: Birini kesmek için de kullanılır, ekmek dilimlemek için de. Önemli olan ne amaçla ve nasıl kullandığınızdır.
Şimdi söz sizde: Sizce borsaya yatırım yapmak imanla çelişir mi, yoksa akıllı bir ticaret yöntemi midir? Yorumlarda düşüncelerinizi paylaşın, birlikte bu tartışmayı büyütelim.